مدیریت اجرا و نگهداری سیستمهای آبیاری

مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری پیشگفتار: هدف از نگارش كتاب حاضر آن است كه با توضیح كامل مراحل مختلف یك طرح، به گردانندگان تشكل های گروهی در زمینهی اجرایمدیریت اجرا و نگهداری سیستمهای آبیاری|40150469|sarzamindoost|سیستم های آبیاری,هیئت مدیره حوزه آبیاری,آبیاری
با ما همراه باشید با موضوع مدیریت اجرا و نگهداری سیستمهای آبیاری

مدیریت اجرا و نگهداری سیستم های آبیاری

پیشگفتار:

هدف از نگارش كتاب حاضر آن است كه با توضیح كامل مراحل مختلف یك طرح، به گردانندگان تشكل های گروهی در زمینه‌ی اجرای وظایف محوله، كمك شود.

الف) طرح توسعه:

طرح توسعه شامل مراحل زیر است:

- تهیه و جمع آوری اطلاعات

- فرایند برنامه ریزی و طراحی

- تشكیل گروه

- تجهیز گروه

- و سرانجام امور تكمیلی.

هر یك از مراحل فوق به زیر شاخه هایی تقسیم می شوند. توضیحات كامل مراحل یاد شده در كتاب آمده است.

ب) توضیحاتی درباره‌ی كتابچه راهنما:

در ابتدای هر فصل یكی از مراحل طرح توسعه شرح داده شده و در ابتدای آن كلیاتی از اطلاعات ذیل درج گردیده است:

گروه هدف: در این قسمت مشخص شده كه كدام فرد یا گروه كشاورزی در مرحله‌ی مورد بحث، مسئولیت دارد. گروه هدف می تواند شامل كلیه‌ی كشاورزان یك روستا و حومه‌ی آن، اعضای گروههای ویژه، اعضای شورا، اعضای هیئت مدیره، كارگران فنی حوزه‌ی آبیاری[1] و غیره باشد.

كارمندان مسئول: در این بخش از كارمندانی از موسسات دولتی یا خصوصی نام برده شده كه در مرحله‌ی مورد نظر، مسئولیت خاصی را برعهده دارند.

NGOها: سازمان های غیر دولتی كه در زمینه های خاصی فعالیت دارند.

زمان بندی: مشخص می كند طی چه زمانی پس از اتمام یك مرحله، مرحله‌ی بعدی آن باید آغاز شود.

اهداف اصلی: نتیجه ای است كه طی هر مرحله از طرح توسعه باید حاصل شود.

روش ها: مشخص می كند كه در هر مرحله از چه روشهایی می توان بهره جست. (مصاحبه، گفتگوهای گروهی یا خصوصی، نظرسنجی، سخنرانی، مباحثه، مشاهده و...)

اسناد: در هر مرحله از طرح، اسناد و مدارك خاصی مورد نیاز است.

تجهیزات سمعی بصری: گردانندگان تشكل ها باید در هنگام ملاقات با كشاورزان، از امكاناتی مانند فلوچارت، نقشه، طرح و عكس استفاده كنند. بخصوص استفاده از فلوچارت برای جلب توجه و آموزش كشاورزان، در حین سخنرانی توصیه می‌شود. پس از چند جلسه، بروشور یا اطلاعیه ای كه حاوی خلاصه مطالب باشد، باید بین كشاورزان توزیع شود. در ضمیمه‌ی 2، متن كلیه‌ی اطلاعیه ها و فلوچارت ها درج شده است. وظایف ویژه‌ی گروه‌های آبیاری عبارتند از:

·تهیه‌ی یك طرح اجرایی كه شامل جداول توزیع آب آبیاری و الگوی كشت است.

·ارایه‌ی كلیه‌ی اطلاعات لازمه، مانند الگوی كشت و نیاز آبی به حوزه‌ی آبیاری.

اطلاعات و دستورالعمل‌ها:

تحت این عنوان و به منظور كمك به گردانندگان تشكل ها در راستای اجرای مراحل طرح، یك سری اطلاعات كلی و دستورالعمل های مهم ارایه شده است.

در این راستا برای بیان موضوعات مختلف ازنمادهای متفاوتی استفاده شده است:

B: اطلاعات مهم و یا دستورالعمل.

O : توصیه به پرهیز از شرایطی ویژه یا عدم انجام كاری خاص.

$: فلوچارت هایی كه توصیه می شود.

?: بروشور/ اطلاعیه ای كه باید توزیع گردد.

`: كپی اسناد و سایر اطلاعاتی كه در ضمیمه آمده است.

ج) ثبت فعالیت ها:

توصیه می شود گردانندگان تشكل ها با استفاده از اطلاعات كلی مربوط به بازدیدها، گزارش هایی تهیه و ارایه كنند. این اطلاعات می تواند شامل نام روستا، تاریخ بازدید، تعداد كشاورزان بازدید كننده، هدف از بازدید، موضوعاتی كه مورد بحث قرار گرفته، تصمیمات گرفته شده وبالاخره سایر اقدامات مقتضی باشد.


نمودار طرح توسعه

جمع آوری اطلاعات

مرحله‌ 1: شناسایی و بازدیدهای اولیه

گروه هدف: حاكم و سایر رهبران روستا

زمان بندی: یك یا دو هفته قبل از اطلاع رسانی

اهداف اصلی:

× ارزیابی منطقه

× معرفی اجمالی طرح و موسسه‌ی مجری آن و همچنین تبیین اهداف طرح

× معرفی و شرح اجمالی اهداف اطلاع رسانی، قبل از تعیین تاریخ، زمان و هزینه‌ی برگزاری جلسات اطلاع رسانی در روستا

× جمع آوری شماره تلفن های حاكم و كلیه‌ی رهبران روستا

روش ها:

× برگزاری جلسات

اسناد: هیچ


امكانات سمعی بصری: هیچ

اطلاعات و دستورالعمل

1/1) شناسایی:

گردانندگان تشكل ها باید پیش از بازدید اولیه كه نقطه‌ی رسمی آغاز طرح است، محل اجرای طرح را شناسایی، بافت جمعیتی آن را بررسی و اطلاعات ضروری مورد نیاز برای انجام بازدیدهای اولیه را جمع آوری كنند. برخی از اطلاعات مورد اشاره در زیر ذكر شده اند:

·نام روستا.

·نام و شماره تلفن حاكم روستا.

·نقشه هایی كه موقعیت روستا و راه‌های ارتباطی آن را مشخص می كند.

·اطلاعات مربوط به مناطق زیر كشت و تعداد خانوارهای ساكن روستا.

·و سایر اطلاعات و اسناد.

بهتر است برای داشتن تصویری روشن از منطقه و برآورد فاصله‌ی روستاها و همچنین بررسی وضعیت جاده ها بازدید مختصری از منطقه‌ی اجرای طرح انجام شود.

2/1) بازدید اولیه1/2/1) تماس با افراد صاحب نفوذ:

گردانندگان تشكل ها باید با حاكم روستا یا سایر افراد ذی‌نفوذ تماس گرفته و موسسه، طرح توسعه و اهداف و روشهای انجام آن را معرفی و تشریح كنند. در صورت عدم اطلاع رسانی، ملاقات با آنان در مدت بازدید از روستا، كاری مشكل می‌نماید. در این شرایط، گردانندگان تشكل ها تنها موفق به گفتگو با عده‌ی معدودی از بزرگان روستا خواهند شد.

B ملاقات های شخصی گردانندگان تشكل ها با سران روستاها، از اهمیت بسزایی برخوردار است زیرا آنان مسئول انجام امور مقدماتی برگزاری جلسات (اطلاع رسانی تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات و تاكید بر اهمیت حضور آنان در جلسات فوق) می باشند.

2/2/1) معرفی طرح و موسسه‌ی مجری آن:

ممكن است روستائیان تا پیش از بازدید موسسه‌ی مجری طرح از روستا، حتی نامی از آن نیز نشنیده باشند و برای نخستین بار طی بازدید مسئولان آن با نام موسسه و فعالیت‌های آن آشنا شوند.

بدیهی است كه در این مرحله هنوز روستاییان از طرح توسعه و اهداف و محتوای آن آگاه نیستند.

B گرداننده‌ی تشكل باید توضیحات مختصر اما كاملی از طرح توسعه و موسسه‌ی مجری آن به كشاورزان ارایه كرده و هدف از بازدید را رایزنی برای تعیین تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات آگاه سازی عنوان كند. در طول مدت بازدید، گرداننده‌ی تشكل تنها به موضوعات كلی زیر اشاره می كند:

·نام موسسه‌ی مجری طرح.

·اهداف اصلی از اجرای طرح: كه عبارت از استفاده و ترویج یك سیستم آبیاری پایدار است كه در آن گروه‌ها در برنامه‌ریزی، طراحی، نصب، استفاده و نگهداری سیستم های آبیاری، زهكشی و رفاهی دخیل هستند.

·اهمیت برگزاری جلسات آگاه سازی كه معرفی موسسه و تشریح طرح به كشاورزان را نیز شامل می شود.

B علاوه بر ساكنان روستاهای بزرگ، حاشیه نشینان آن مناطق نیز باید برای شركت در این جلسات دعوت شوند.

در پایان بازدید از روستا، كشاورزان باید با همراهی گرداننده‌ی تشكل بر سر تاریخ، زمان و محل برگزاری جلسات به توافق برسند.

B هرچند گرداننده‌ی تشكل می تواند تاریخی را برای برگزاری نشت های آتی پیشنهاد كند اما این كشاورزان هستند كه باید با آن موافقت كنند. گرداننده‌ی تشكل باید برنامه های خود را تا حد امكان با سلایق وخواسته های كشاورزان هماهنگ سازد. برای مثال، ممكن است كشاورزان ترجیح دهند كه طی فصل كاشت یا برداشت، جلسات در ساعات اولیه روز یا اواخر شب برگزار شوند.

B لازم است سلسله جلسات آگاه سازی در مكانی برگزار شود كه تمامی كشاورزان بخوبی با آن آشنا بوده و در آن احساس آرامش و راحتی كنند. جلسات را نباید در محیطی پر ترافیك و پر ازدحام كه آلودگی صوتی فروشگاه‌ها، اتومبیل‌ها و مردم مانع تمركز افكار كشاورزان می شود، برگزار كرد.

3/2/1) تبلیغات و فعالیت های آگاه سازی:

گردانندگان تشكل ها باید از رسانه های جمعی و محلی برای ابلاغ تاریخ، زمان و مكان برگزاری جلسات در روستاهای مختلف استفاده نمایند.

همچنین توزیع اطلاعیه یا اطلاع رسانی از طریق بیل بورد نیز راه حل دیگری است كه می توان به آن متوسل شد.


مرحله‌ی 2: فعالیت های آگاه سازی

گروه هدف: كلیه‌ی كشاورزان و نمایندگان موسسات حمایتی

كارمندان مسئول: گرداننده‌ی تشكل و كارمندان سایر موسسات

زمان‌بندی: طی یك یا دو هفته پس از پایان بازدید اولیه از روستا (مرحله‌ی1).

اهداف اصلی:

× معرفی موسسه‌ی مجری طرح و كارمندان آن و همچنین نمایندگان شركت‌های حمایتی

× ارایه‌ی جزئیات طرح توسعه و اهداف، روش ها و محتوای طرح وتاكید بر اهمیت نقش كشاورزان

× برآورد میزان تمایل كشاورزان برای شركت در طرح

× برنامه ریزی یك نظر سنجی مقدماتی

روش ها:

× برگزاری جلسات سخنرانی

× ایراد سخنرانی

× مباحثه

اسناد: بروشور 1/2

تجهیزات سمعی بصری: نقشه‌ی آرایش پیشنهادی طرح


اطلاعات و دستورالعمل

1/2) هدف از فعالیت های آگاه سازی:

هدف از آگاه سازی، اطلاع رسانی به كلیه‌ی كشاورزان در مورد جوانب متعدد طرح مانند اهداف، روش ها، جزئیات طرح و همچنین تبیین نقش و مسولیت های كشاورزان در مراحل مختلف طرح (از طراحی و اجرا تا مدیریت سیستم های آبیاری) است.

به علاوه جلسات آگاه سازی فرصتی فراهم خواهند آورد تا طی آنها، كارمندان موسسه و به ویژه گرداننده‌ی تشكل كه در تمام مراحل همكاری بسیار نزدیكی با كشاورزان خواهد داشت، به كشاورزان معرفی شوند. حتی می توان كارمندان موسسات حمایتی را نیز كه در جلسات حضور دارند، به كشاورزان شناساند.

اگر تمام كشاورزان در مورد طرح به طور كامل توجیه شوند، خواهند توانست از مراحل اجرای طرح و بایدها و نبایدهای هر مرحله و مسولیت موسسات و نهادها تصویری واقعی بدست آورند.

یكی از نتایج عمده‌ی فعالیت های آگاه سازی اطلاع یافتن كشاورزان از نقش محوری خود در مراحل مختلف طرح به طرق زیر است:

·مشاركت در طراحی و برنامه ریزی.

·نظارت بر مراحل نصب سیستم هاو در صورت امكان تقبل نصب بخشهای كوچكی از آنها.

·تشكیل و مدیریت گروه‌ها و حوزه‌ی آبیاری.

·پذیرش مسئولیت استفاده و نگهداری از تاسیسات آبیاری، زهكشی و سیستم‌های وابسته.

2/2) جلسات گروهی:

در هر روستای مركزی باید یك سری جلسات آگاه سازی با رعایت نكات ذیل برگزار شود:

B طول مدت جلسات آگاه‌سازی نباید بیش از 5/1 ساعت باشد و سخنرانی گرداننده‌ی تشكل یا هر مسئول دیگری نباید بیش از 30 تا 45 دقیقه به طول بینجامد. مدت باقی مانده را می توان به پرسش و پاسخ اختصاص داد.

B برای اطمینان از انتقال درست مطالب به كشاورزان، استفاده از گویشی قابل فهم توصیه می شود. علاوه بر این سخنران باید آرام، شمرده و به قدر كافی بلند صحبت كند تا همه بتوانند صدای او را به خوبی بشنوند.

برای اطمینان از انتقال كلیه‌ی موضوعات به كشاورزان لازم است كشاورزان از واژه‌ها و اصطلاحات بسیار فنی كه درك آنها برای كشاورزان مشكل می نماید، به هیچ عنوان استفاده نكنند. به علاوه باید از به كاربردن واژه ها و اصطلاحات انگلیسی نیز پرهیز كرد. برای مثال، بجای استفاده از واژه‌ی انگلیسی Drainage بهتر است از واژه‌ی زهكشی یا تخلیه استفاده شود.

همچنین توصیه می شود مكان برگزاری جلسات، به گونه ای انتخاب شود كه دسترسی كلیه‌ی كشاورزان به آن آسان بوده و به علاوه بتوانند بدون ایجاد مزاحمت های صوتی برای همسایگان،‌آزادانه نقطه نظرات خود را بیان كنند. از مكان های مناسب می توان از مدرسه،‌مسجد یا در صورت وجود، سالن اجتماعات روستا نام برد.

برای این كه مكان برگزاری جلسات، ساكت و آرام بوده و مزاحمت های صوتی محیط بیرون نظم جلسه را مختل نسازد،‌ بهتر است از انتخاب اماكن شلوغ و پرسرو صدا مانند مراكز خرید پرهیز كرد.

B گردانندی تشكل و سایر مسئولین مربوطه باید یك روز پیش از برگزاری جلسه با حاكم روستا تماس بگیرند تا مطمئن شوند كه او خبر برگزاری جلسه را به اطلاع كشاورزان رسانده است.

B گرداننده‌ی تشكل و سایر مسئولین مربوطه باید حداقل 30 دقیقه پیش از شروع جلسه، در محل حاضر باشند تا از مهیا بودن همه‌ی شرایط و امكانات مطمئن شوند.

B گرداننده‌ی تشكل و سایر مسئولین مربوطه باید پس از ورود به روستا، از مسئولین روستا بخواهند كه از طریق بلندگوی مسجد به روستائیان اطلاع داده شود كه جلسه بزودی آغاز خواهد شد.

3/2) ساختار جلسه:

در ابتدای جلسه‌ی آگاه سازی، گردانندی تشكل یا هر فرد دیگری كه مسئولیت ایراد سخنرانی را بر عهده گرفته باید به كشاورزان خوش آمد بگوید و از زحمات حاكم روستا در تنظیم و سازماندهی این جلسات قدردانی كند. پس از آن نیز باید كلیه‌ی كارمندان مؤسسه مجری طرح و سایر مؤسسات حمایتی به اختصار معرفی شوند.

پیش از ایراد سخنرانی باید اهداف اصلی طرح و سایر موضوعات اصلی مهم مطرح شده و به طور كامل برای كشاورزان توضیح داده شوند. ایراد سخنرانی باید توسط گرداننده‌ی تشكل یا یكی از اعضای مؤسسه‌ی مجری یا توسط دو نفر از كارمندان مؤسسات حمایتی كه در اجرای طرح شركت دارند، انجام شود. طول مدت سخنرانی نباید بیش از 45 دقیقه باشد چرا كه در این صورت كشاورزان به طور فعال به آن گوش فرا نخواهند داد.

B تعداد سخنرانان نباید بیش از 3 نفر باشد. زمان در نظر گرفته شده برای هر یك نیز نباید بیش از 15 دقیقه باشد. اگر تعداد سخنرانان بیشتر شود، احتمال به درازاكشیده شدن زمان سخنرانی و خستگی كشاورزان وجود دارد.

B در صورت امكان ،‌نقشه یا طرحی از آرایش پیشنهادی شبكه‌ی آبیاری را باید به كشاورزان نشان داد تا بدین وسیله آنان یك دید كلی از طرح در ذهن داشته باشند.

B البته باید به كشاورزان یادآوری كرد كه طرح مذكور قطعی نیست و می توان در مرحله‌ی طراحی مشاركتی نظرات كشاورزان را در آن اعمال كرد (مرحله ی 6).

پس از سخنرانی ، كشاورزان و كارمندان مؤسسات حمایتی باید فرصتی برای طرح سؤالات و نقطه نظرات خود درباره‌ی كلیات طرح یا جزئیات فنی آن داشته باشد.

در پایان جلسه، گرداننده‌ی تشكل یا سایر كارمندان مؤسسه‌ی مجری طرح باید میزان اشتیاق و میل به همكاری كشاورزان شركت كننده در جلسه را مورد ارزیابی قرار داده و مشخص كنند كه آیا آنان پس از شنیدن نكات مفید طرح، تمایلی به اجرای آن پیدا كرده اند یا خیر.

در آخر نیز لازم است سخنران، جملات خود را با تشكر و قدردانی از حضور و توجه كشاورزان و كارمندان شركت های حمایتی به پایان برد.

? پیش از شروع سخنرانی یا در پایان جلسه ،‌باید از شركت كنندگان خواست تا فرم حضور در جلسه را پر كرده و نام و شماره تلفن خود را نوشته و سپس آن را امضا كنند.

× توزیع و امضای فرم نباید در حین ایراد سخنرانی یا هنگام طرح سؤالات باشد،‌چرا كه تمركز كشاورزان بهم خواهد خورد.

? در آغاز یا پایان جلسه،‌نسخه ای از بروشور طرح كه در آن،‌اهداف، روش ها و امكانات طرح درج شده، باید بین كشاورزان و كارمندان شركت های حمایتی توزیع شود.

B حدود 10 تا 15 نسخه‌ی اضافی از بروشور نیز باید به حاكم روستا تحویل داده شود تا او آن ها را در اولین فرصت به دست غایبین برساند.

ï نمونه ای از كلیات بروشور مذكور در ضمیمه‌ی 2 / 1 آمده است.


4/2) موضوعات سخنرانی:

در سخنرانی باید به موضوعات زیر اشاره شود:

·تشریح اهداف اصلی طرح

· نام روستاهای موجود در طرح

· نام مؤسسات مسئول اجرای طرح

· قوانین اصلی طرح مانند،‌گفتگو مداری،‌اعتماد به نفس،‌مشاركت و استفاده‌ی پایدار از منابع.

· نقش و مسئولیت های كشاورزان، به خصوص در قبال استفاده و نگهداری از سیستم های آبیاری، زهكشی و تأسیسات رفاهی و همچنین دریافت آب بها برای پرداخت هزینه های استفاده و نگهداری از سیستم.

· مراحل طرح

· اهمیت مشاركت در تمام مراحل طرح كه شامل تشكیل نهادهای روستایی نیز می شود.

· ارایه‌ی امكانات حمایتی و آموزشی

· ارایه جدول زمانی برای اجرای كلیه‌ی مراحل طرح